De Braziliaanse Donald Trump

The Economist publiceerde deze week een artikel over Jair Bolsonaro, een ervaren volksvertegenwoordiger (hij werd al zeven maal verkozen in die functie) en would-be president. Bolsonaro dweilt het land af, op zoek naar de nodige stemmen, en kent daarbij het nodige succes. Mensen wachten hem op alsof hij de redder is waar ze zitten op te wachten, de “homecoming hero”.

Bolsonaro is uiterst rechts, anti-gay, pro-wapens, en behoudsgezinde verdediger van de dictatuur die Brazilië in zijn greep hield tussen 1964 en 1985. Hij stelt zich lijnrecht op tegenover de huidige politieke elite die sterk te lijden heeft onder het reeds drie jarende durende Lava Jato onderzoek waarbij vele van hen onderzocht en zelfs veroordeeld werden voor corruptie, niet in het minst net zij die opkwamen tegen sociale onrechtvaardigheid, de arbeiderspartij PT o.l.v. voormalige presidenten Lula en Dilma Rousseff.

Bolsonaro’s boodschap blijft niet alleen hangen, ze kent succes. Mochten de verkiezingen vandaag plaatsvinden, hij zou de tweede ronde halen met Lula als tegenstrever. Zijn ster zou best kunnen dalen indien de Braziliaanse economie zich zou kunnen herstellen, maar zijn tweede plaats in de huidige ranking zegt erg veel over de huidige gevoelens van de Braziliaanse kiezer. Een keuze tussen Bolsonaro en Lula, deze laatste al veroordeeld wegens corruptie in eerste instantie, is geen gemakkelijke keuze, zacht uitgedrukt. Lula ging in beroep maar de polarisatie, “nos contra eles” (wij tegen zij), als dusdanig in het leven geroepen door de ex-president, is een feit en het zal veel tijd vragen om de Brazilianen opnieuw te verenigen.

Bolsonaro’s retoriek kan vergeleken worden met die van Donald Trump, zij het dan erger. In 2016 stemde hij voor de afzetting van Dilma Rousseff, en droeg zijn stem op aan Carlos Alberto Brilhante Ustra, een bekende martelaar uit de tijd van de militaire dictatuur (Rousseff was ooit lid van een stedelijke linkse guerilla groep, en werd gemarteld nadat zij opgepakt werd door de militairen). In 2014 gooide Bolsonaro in het gezicht van een vrouwelijke collega (Maria do Rosário, volksvertegenwoordiger van de linkse arbeiderspartij PT) dat “hij haar nooit zou verkrachten omdat ze dat niet verdiende” (beiden op foto bovenaan dit artikel).

Bolsonaro zegt erg weinig over datgene wat hij zou doen mocht hij verkozen worden, en gaf zelfs toe (in een recent interview met Bloomberg) dat hij maar een oppervlakkige kennis heeft van de economie. Hij wil meer vrijheid voor wapenbezit, is tegen huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht en tegen adoptie door gay ouders. Zijn politieke instinkten zijn erg radicaal.

Maar dat geldt ook voor een flink deel van de Braziliaanse kiezers, murw geslagen door de niet ophoudende berichtgeving over corruptie, en door de manier waarop de huidige regering onder leiding van Michel Temer de zaken aanpakt. Bolsonaro kan rekenen op de steun van evangelisten, maar vooral van een deel van de Braziliaanse bevolking dat meent dat democratie niet werkt in dit land. Slechts 13 % van de Brazilianen denkt dat democratie de enige maatschappelijke methode is die een oplossing kan bieden. Meer dan 60% van de Brazilianen rekent niet meer op de drie grootste traditionele partijen (PMDB, PT en PSDB). Bolsonaro haalt zijn fans vooral op de sociale media. Enkel al op Facebook, waar hij verscheidene video’s publiceert per dag, heeft hij bijna 5 miljoen volgers. Vele van die volgers beleefden de militaire dictatuur en zeggen dat dit de “gelukkigste tijd van hun leven was”: “We hadden vrijheid, veiligheid en gezondheid. En toen kwamen de socialisten aan de macht”, zo klinkt het vaak.

Garandeert dit alles een overwinning voor Bolsonaro? Neen. Een derde van de Braziliaanse kiezers zou niet voor hem stemmen in de eerste ronde, en dat aantal kan stijgen naarmate de economie erop vooruit gaat. Anderzijds zijn er nog meer kiezers die zeker niet op Lula zouden stemmen. Bovendien is zijn deelname aan de verkiezingen afhankelijk van het verloop van het beroep tegen de veroordeling die rechter Sergio Moro eerder dit jaar uitsprak (meer dan 9 jaren gevangenis).

Bolsonaro’s populariteit is een teken aan de wand. Centrum rechtse politici zullen moeten aantonen dat zij beter gewapend zijn in de politieke strijd dan extremisten als Bolsonaro en Lula, en dat zij de schade kunnen herstellen die werd aangericht.

Foto: Marcelo Camargo - Agência Brasil

#CarlosAlbertoBrilhanteUstra #BraziliëNieuwsOnline #MariadoRosário #JairBolsonaro #Facebook #MichelTemer #Lula #DilmaRousseff #SérgioMoro