Missie niet volbracht

De mogelijke invoering van een semi-presidentieel systeem in Brazilië won deze week aan kracht, alsmede de afwijzing ervan. Maar waarover gaat het feitelijk?

Het idee, verdedigd door Kamervoorzitter Arthur Lira, is een regeringssysteem dat een premier introduceert in het politieke scenario, en de macht van het parlement vergroot. Daarnaast blijft de figuur van een president bestaan, verkozen door een rechtstreekse stemming, maar het regime kiest voor een premier die het hoofd wordt van de regering, een eerste minister die verantwoordelijk is voor de benoeming van ministers en het bevel krijgt over de zogenaamde “Raad van Ministers”.

Het model zoals verdedigd door Lira is geïnspireerd op systemen die door Portugal en Frankrijk werden aangenomen. Hierbij komt er een “coalitiecontract” dat ondertekend wordt door de partijen die de president steunen, met daarin de richtlijnen en het programma van de overheid.

In de praktijk komt het erop neer dat de premier het land leidt, alsmede de “politieke detailhandel”. Hij zal ook iedere maand in de Kamer en Senaat moeten verschijnen om rekening af te leggen.

De premier kan ook afgezet worden na de goedkeuring van een motie van wantrouwen, ingediend door de president, of door 2/5 van de leden van de Kamer en de Senaat. Het kabinet valt pas echt als er een nieuwe premier is, want er is geen vice.

De oppositie is tegen het idee en gebruikt termen als “staatsgreep” op de sociale netwerken. Volksvertegenwoordigers en senatoren van linkse partijen interpreteren de discussie over de wijziging van het regeringssysteem als een manier om ex-president Lula, die favoriet is in de peilingen, te benadelen, alsmede de arbeiderspartij PT.

Senatoren denken aan hervorming van het STF

In de Senaat werd een discussie opgestart over de mogelijkheid om een minimumleeftijd van 50 jaar in te voeren voor de keuze van een minister bij het Hooggerechtshof STF (Supremo Tribunal Federal). Een ander idee is een beperking van het mandaat tot 10 jaar.

André Mendonça, aangeduid door Jair Bolsonaro als plaatsvervanger voor Marco Aurélio Mello, die met verplicht pensioen ging, is 48. Indien de benoeming aanvaard wordt door de senatoren, dan zal de “verschrikkelijk evangelische minister” lid blijven van het hof voor de volgende 27 jaren. Minister Nunes Marques, eveneens benoemd door Bolsonaro, maakt reeds deel uit van het hof, is 49 en zal 26 jaren kunnen zetelen.

Volgens een van de invloedrijke leiders in het parlement zijn het net de keuzes van de president waardoor de debatten omtrent een minimumleeftijd en termijn hernomen werden. De nieuwe regeling zou voorkomen dat de president (of zijn opvolger) lange tijd invloed kan uitoefenen en voorkomen dat hij magistraten aanduidt die vastroesten in het tribunaal.

Het idee van een minimumleeftijd van 50 jaar kwam al eerder aan bod in een wetsvoorstel uit 2015, en werd destijds goedgekeurd door de commissie van de grondwet in de Senaat, maar daar hield het op.

Missie niet volbracht

Vicepresident Hamilton Mourão was vorige week in Angola, zogenaamd voor een deelname aan een conferentie van staatsleiders en gemeenschap van Portugees sprekende regeringen. In werkelijkheid werd hij daar naartoe gestuurd om te bemiddelen in de crisis tussen de Braziliaanse evangelische kerk Universal en de Angolese regering. Tijdens een interview met het agentschap Lusa deed Mourão een oproep tot “vrede” in het conflict en vroeg dat de Angolese regering een delegatie van Braziliaanse parlementairen zou ontvangen die naar het Afrikaanse land zouden gaan om “een akkoord af te sluiten”.

De woorden van de vicepresident vielen niet in goede aarde bij de Angolese autoriteiten die verwachtten dat Brazilië andere diplomatische prioriteiten zou vertonen, zoals de uitbreiding van de economische samenwerking. Daarnaast heeft de regering van João Lourenço zich afgewend van het conflict tussen de evangelische kerken van beide landen.

Volgens de krant Estadão komt de opdracht om te bemiddelen voor de kerk Universal rechtstreeks van president Bolsonaro die zijn populariteit zag dalen in het algemeen, maar ook bij de evangelische kiezers. Officieel is Brazilië een seculiere staat en een opdracht als deze heeft dan ook geen enkele institutionele relatie met de republiek: “Wanneer de Braziliaanse regering de kerk Universal een waarde toekent die deze sekte niet heeft, zegt dat minder over de benarde situatie van Universal dan over de kwellingen van Bolsonaro. Met een lage populariteit en geteisterd door beschuldigingen van corruptie en onbekwaamheid in de strijd tegen de pandemie, probeert Bolsonaro ten koste van alles de steun te behouden die hij van de evangelische gelovigen krijgt” (Estadão).

De opdonder vanuit het Afrikaanse land werd helemaal duidelijk nadat president João Manuel Lourenço weigerde om een Braziliaanse parlementaire delegatie te ontvangen die de belangen van de kerk Universal willen verdedigen. De delegatie zou geleid worden door volksvertegenwoordiger Marcos Pereira (Republicanos, de politieke partij van de kerk), tevens een van hun bisschoppen.

Naar verluidt is de irritatie van de Angolese president met de Braziliaanse kerk vrijwel onomkeerbaar, vooral nadat er via TV Record, de televisiezender van Universal, commentaar gegeven werd over Ana Dias Lourenço, echtgenote van de leider van Angola, en haar linkte aan gevallen van corruptie, berichten die zelfs weerklank kregen in de Europese pers.

Lees ook:

Scheuring tussen IURD Angola en Brazilië Een streep door de rekening van Edir Macedo

Wat er achter zit

De Braziliaanse president loopt mee met de evangelische vermenigvuldiging in het land en de voortdurende groei van hun aanwezigheid bij de wetgevende macht. De evangelische basis in het parlement groeide van 27 zetels in 1994 naar 85 in 2018. Het parlementaire evangelische front wordt gesteund door 195 volksvertegenwoordigers, waaronder ook katholieken en sympathisanten. Die vertegenwoordiging wist voorstellen tegen te houden die in andere landen wel vooruitgang kenden, zoals de discriminalisatie van abortus, en vertoonde een buitensporige energie die gestoken werd in vergaderingen en commissies om te discussiëren over thema’s zoals uniseks toiletten in scholen. De prioriteiten van deze parlementairen bestaan uit het bekomen van licenties voor radio uitzendingen, vergunningen voor het openen van tempels, het kwijtschelden van miljoenenschulden aan de fiscus en het bekomen van fiscale gunsten.

Socioloog Ricardo Mariano, professor bij de universiteit van São Paulo: “De massale intrede van de evangelisten in de politiek was het gevolg van het gebruik van wederzijdse instrumenten: de kerken probeerden de politiek, de partijen en de staat in te zetten voor hun belangen, terwijl politieke partijen, kandidaten en regeerders steun begonnen te eisen van de evangelische basissen en predikers, tijdens de periode van verkiezingen”.

Wiens brood men eet, diens woord men spreekt

President Bolsonaro liet weten aan de Senaat dat hij besloten heeft om het mandaat van procureur-generaal Augusto Aras voor twee jaar te verlengen, waarbij hij opnieuw de drievoudige lijst van de Nationale Vereniging van Advocaten van de Republiek negeerde. Aras zal onderworpen worden aan een nieuwe hoorzitting in de Senaat die zijn herbenoeming moet goedkeuren.

Aras (foto, naast de president), die vrijwel nooit ingaat tegen de belangen van de president, sprak zijn dank uit via een nota: “Vereerd met mijn herbenoeming in de functie van PGR, herbevestig ik mijn inzet om de grondwet en de wetten van het land goed en getrouw na te leven”, zo schreef hij.

Later bleek dat dit niet de enige aankondiging was van de president.

De dag na de beslissing om het mandaat van de procureur-generaal te verlengen (wat eerder ongebruikelijk is), liet Bolsonaro weten dat hij een “kleine” ministeriële hervorming ging doorvoeren. Generaal Luiz Eduardo Ramos wordt ontzet uit zijn positie als stafchef (Casa Civil), een soort eerste minister.

De nieuwe stafchef wordt senator Ciro Nogueira (PP), een van de kopstukken van de centrumpartijen. De generaal krijgt de job van secretaris-generaal van de regering, en Onyx Lorenzoni, de huidige secretaris, wordt minister van Arbeid, een ministerie dat opnieuw in het leven geroepen wordt.

Een van de aanstokers van deze nieuwe stoelendans is minister van Economie Paulo Guedes die hiermee zijn economische agenda weer op gang wil trekken. Het is echter een publiek geheim dat de president er alles wil aan doen om de centrumpartijen gunstig te stemmen, om in het zadel te kunnen blijven. Zonder hun steun bereikt hij niets in het parlement.

Uitspraak van de week

“We wonnen vorig jaar, en ook dit jaar winnen we. Sommigen spreken al over een stijging van de economie met 5% dit jaar. Vijf procent positief en vorig jaar 4% negatief, dan stijgt het totaal met 9%. Dat is een mirakel, ongelooflijk”. President Bolsonaro in een interview met Jovem Pan Piratininga.

Inderdaad een mirakel. Indien het Bruto Intern Product dit jaar eindigt met een stijging van 5%, dan bedraagt de totale stijging van Brazilië in de 2 jaren van de pandemie niet eens 1%.

De dreiging van de minister

Volgens de krant Estadão zou minister van landsverdediging Walter Braga Netto een dreigende boodschap gestuurd hebben naar Kamervoorzitter Arthur Lira, via een belangrijke politieke bemiddelaar. De generaal vroeg om te laten weten, aan eender wie er belang bij heeft, dat er geen verkiezingen komen in 2022 zonder de invoer van controle op de elektronische stembussen via een afdrukbaar stembiljet. Netto uitte die bedreiging in aanwezigheid van het commando van de drie strijdkrachten.

Lira interpreteerde de boodschap van de generaal als het bedreigen met een staatsgreep en ging de president opzoeken. Hij zou gezegd hebben tegen Bolsonaro dat hij geen rekening hield met eender welke actie tegen de grondwet. Lira is niet alleen Kamervoorzitter, maar ook de leider van de centrumpartijen. Hij verzekerde de president dat hij aan zijn zijde zou blijven tot aan het einde van zijn ambtstermijn, met of zonder politieke crisis, zelfs als Bolsonaro de verkiezingen zou verliezen, maar in elk geval zonder een staatsgreep.

Minister Braga Netto ontkende in alle toonaarden dat hij boodschappen laat overbrengen door een derde gesprekspartner, maar de reacties logen er niet om en zorgden voor flink wat ophef. Politieke analisten in diverse kranten schreven dat het wetsvoorstel om voortaan stembiljetten af te drukken, nu helemaal geen kans meer maakt.

President Bolsonaro kondigde aan dat hij volgende week “bewijzen van fraude” zou voorleggen bij de verkiezingen. Volgens hem werd er gefraudeerd bij de verkiezingen van 2014, en ook bij die van 2018 waardoor hij pas won in de tweede kiesronde, zo beweert hij. Om zijn beweringen te staven zou hij hackers aan het woord laten om dit aan te tonen.

Noch Lula, noch Bolsonaro

“Laten we eerlijk zijn: dat verhaal van een derde weg is een verzinsel van de partij die geen eigen kandidaat heeft, of wil hebben. Wat er gebeurt is dit: aan de ene kant staat de democratie, aan de andere kant het fascisme. Ik vertegenwoordig de democratie, en Bolsonaro het fascisme. En zoals het er nu uitziet, heb ik veel kansen om te winnen. De mensen die dat niet zien, komen met het verhaal van een derde weg”, aldus ex-president Lula.

Bolsonaro haalde er de Bijbel bij om iets te zeggen over dit onderwerp, en beweerde dat een derde kandidaat “niet zal kunnen rekenen op de sympathie van de bevolking”:

“Een uittreksel uit de Bijbel zegt ‘Laat het warm of koud zijn, maar niet lauw’, dus, het volk zal dit niet slikken. Vaseline noch Lidocaine (lokaal verdovingsmiddel) zullen hierbij helpen. Er bestaat geen derde weg, de zaak is gepolariseerd”, aldus de president.

Nochtans betekent het idee van een keuze tussen beiden evenveel als kiezen tussen twee nachtmerries. De uitspraken van Lula omtrent de gebeurtenissen in Cuba deden hem geen goed, dit terwijl Bolsonaro zijn regering in handen geeft van de centrumpartijen, een groep politici die een belangrijke rol speelde in de meest recente regeringen van de arbeiderspartij, vooral die onder Dilma Rousseff. De president was er heel duidelijk over in zijn wekelijkse live: “Ik behoor bij het centrum”.

“De Brazilianen weten wat hun te wachten staat indien het tussen deze twee gaat: meer van hetzelfde, in hun respectievelijke afgronden van vertragingen en achteruitgang”, zo schrijft columnist Jorge Pontes.

Ex-zorgminister Mandetta (foto), een van de zogenaamde “derde wegen”, uitte zijn kritiek op de uitspraken van de twee “favorieten” via Twitter: “Bolsonaro en Lula willen jullie overtuigen dat er geen tussenweg bestaat. Ze hebben elkaar nodig, en ze zijn bang. Een derde van de Brazilianen verwerpt deze nachtmerrie en stelt zijn hoop op een toekomst met respect, dialoog, eensgezindheid en ernst in de strijd tegen corruptie”. Hij beëindigde zijn tweet met de hashtag #NemLulaNemBolsonaro (noch Lula, noch Bolsonaro).

Bolsonaro e Lula querem te convencer de que não existe terceira via. Eles precisam um do outro e estão com medo. Um terço dos brasileiros rejeita esse pesadelo e tem esperança em um futuro de respeito, diálogo, união e seriedade no combate à corrupção #NemLulaNemBolsonaro — Henrique Mandetta (@lhmandetta) July 21, 2021

Bronnen: CNN Brasil – Estadão – UOL Notícias – Folha de São Paulo – Veja –

Foto's: Fotos Públicas - Ricardo Stuckert - Marcelo Camargo - Marcos Brandão/Senado Federal - Romério Cunha/ VPR - Fellipe Sampaio/SCO/STF - Isac Nóbrega - Alan Santos - Marcos Corrêa - Júlio Nascimento/PR - Fernando Frazão/Agência Brasil

#EdirMacedo #HamiltonMourão #Angola #JoãoManuelGonçalvesLourenço #WalterBragaNetto #LuizEduardoRamos #JairBolsonaro #TVRecord #OnyxLorenzoni #NunesMarques #LuizHenriqueMandetta #CasaCivil #Estadão #Lula #AugustoAras #ArthurLira #STF #CiroNogueira #IURD #BRNieuws #AndréMendonça